Strój regionalny

Chór „Halka” występuje w ludowym stroju śląskim – rozbarskim. Dla kobiet przyjęto stroje panien - druhen, gdyż po II wojnie  św. większość chórzystek i tancerek stanowiły młode dziewczyny. Do dzisiaj tradycyjnie zachowano ten strój        panny, mimo że większość chórzystek stanowią mężatki – a jako takie powinny nosić inny rodzaj stroju. Chór        zdecydował      o tym ze względu na potrzeby sceniczne (podobnie jak wiele innych zespołów śpiewaczych i tanecznych). Od lat 80. XX w. chórzyści nosili męskie stroje górnicze. W roku 2018 chór powrócił do tradycji męskich strojów regionalnych.

Historia stroju śląskiego jest bogata, widać w nim odniesienia do ogólnych trendów europejskich mody dworskiej i mieszczańskiej kolejnych okresów historycznych. Równocześnie zachowywano obowiązujące przepisy i lokalne zarządzenia dotyczące poszczególnych stanów. Ponadto duży wpływ na strój miały miejscowe uwarunkowania związane z charakterem gospodarki i stopniem zamożności – znalazło to odzwierciedlenie w lokalnych odmianach stroju.

Strój rozbarski należy do grupy strojów górnośląskich. Nazwa rozbarski pochodzi od wsi Rozbark, stanowiącej od 1927 r. dzielnicę Bytomia (w związku z tym nazywany jest też bytomskim). Pierwotny zasięg stroju rozbarskiego był znaczny, obejmował nie tylko okolice Bytomia i tereny na północny-zachód aż po Opole, ale także rejony na południowym zachodzie do Raciborza. W związku z tak szerokim zasięgiem stroje kobiece miały wiele odmian. W zasadniczym zestawie poszczególnych części się nie różniły, jednak ze względu na detale, np. rodzaje czepców, krój fartuchów, rodzaje haftów i rodzaje używanych chust oraz sposoby ich noszenia tworzyły lokalne odrębności. Było to widoczne nawet w samym centrum występowania, tj. w pobliżu Bytomia, czy to w sposobie wiązania purpurki, czy w formie i nazwie czepców, bardziej lub mniej wykrochmalonych krezach koronkowych przy kabotkach, mniejszej lub większej kopiatości kiecek, kolorze wierzchni itp. Te właśnie detale odróżniały Bytom i Rozbark np. od Dąbrówki Wielkiej, gdzie nie noszono czepca; od Radzionkowa, gdzie inny był stroik na głowę dziewcząt oraz wydłużony koronkowy żabot przy kabotkach; od Chorzowa, gdzie przeważały granatowe wierzchnie itd.

Na Górnym Śląsku w miarę jednolity był strój męski. Podstawowe jego części składowe to: płócienna koszula, kamizelka (bruclek, bruślek), kamizela z rękawami (kamzola), spodnie o zróżnicowanej formie (głównie żółte spodnie ze skóry jeleniej, tzw. jelenioki lub skórzoki, uszyte z owczej skóry, noszone zimą), buty z cholewami (kropy) z „organkami” (sfałdowana skóra na wysokości kostek), niskie buty z wstawionym po bokach gumami (kamasze), kapelusz (kania z szerokim rondem opasanym szeroką wstążką, a później sztywny czarny kapelusz nowego typu, otoczony żółtym „powrózkiem”, potem czarną wstążką), czapka futrzana (tchórzówka) z granatowym chwastem, jedwabna chustka wiązana pod kołnierzykiem koszuli (jedbowka) oraz sukmana (suknia) do kostek z granatowego sukna. Na przełomie XIX i XX w. doszedł do tego czarny surdut (kapudrok, zalonik) ze sztuczkowymi spodniami i koszula szyta z karczkiem a na zimę płaszcz (ibercyjer) z aksamitnym kołnierzem. Te nowe formy miały zastosowanie głównie jako uroczysty strój ślubny.

Do początków XX w. codzienna odzież na Górnym Śląsku była prosta, szyta z samodziałowych tkanin lnianych i wełnianych oraz z futer. Nie używano bielizny i chodzono boso. Do stroju odświętnego natomiast zaczęły przenikać coraz to nowe surowce i gotowe elementy produkcji rzemieślniczej, manufakturowej, w końcu przemysłowej. Były to zwłaszcza chustki nagłowne i naramienne, czepce, wstążki, hafty i koronki. Niektóre detale wykonywano we własnym zakresie, np. białe hafty na brzegach halek czy zapasek. Cechą charakterystyczną strojów kobiecych były rozmaite rodzaje chust i chustek, wyróżniające się gatunkiem, kolorem, wzorami, wielkością i sposobem noszenia. Osobne na lato, osobne na zimę, inne uniwersalne lub na specjalne okazje. Kobiety miały po kilkanaście, a bogatsze – kilkadziesiąt chust.
W XIX i XX w. na uroczysty strój kobiecy składało się wiele elementów: koszula (ciasnocha), kabotek (w strojach ślubnych z koronkowymi krezami wokół dekoltu i na końcu rękawów; w ok. Bytomia i Radzionkowa koronki przyszywano także do przodu kabotka), szerokie, marszczone w pasie spódnice (spodki) – noszone po 4-6 sztuk na raz, kiecka (stanik-lajbik i spódnica razem zeszyte), wierzcheń, merinka lub jakla, fartuch, nakrycie głowy (czepek, purpurka dla kobiet zamężnych, wieniec mirtowy z klapami a później galanda dla panien), pończochy (najpierw czerwone, w XIX w. niebieskie, w końcu białe; zimą noszono czarne wełniane), obuwie (niskie czarne „prunelki”, później sznurowane półbuty o nazwie halby lub trzewiki), korale („prawe” z prawdziwych korali; ich wierna imitacja - „kamionki”; korale z bursztynu dla panny młodej; żółte „żigloki” lub zwykłe szklane paciorki dla niezamożnych, z krzyżykiem na dolnym sznurku) i wstążki pełniące różne funkcje (doszywane do czepca, do obszycia dekoltu wierzchnia, do klap, na obszycie fartucha, wiązane do korali).

* Zdjęcie górne z czasopisma "Panorama", na zdjęciu mieszkanki Kozłowej Góry oraz członkowie "Halki" - prezes chóru Robert Małota (w sukmanie i tchórzówce) oraz Kazimierz Flak

Stroje regionalne z dzielnicy Piekar Śląskich - Kozłowej Góry (noszone do połowy XX wieku)

Strój  drużbów   

Strój męski świąteczny:
kam(u)zela, bruszlek, spodnie skórzoki, czarne buty z cholewami, kapelusz

Strój męski zimowy:
płaszcz sukienny i baranica

Strój druhny (na wesele) oraz strój męski

Strój starszej mężatki oraz druhny (panny)

Strój młodej mężatki

Stroje mężatek (czepiec, chusta)                 

* Na zdjęciach członkowie "Halki"  Małgorzata Zając i Franciszek Hojka oraz mieszkanki Kozłowej Góry